Kategoria: Śląskie Starki berajom

W Tarnogórskim Centrum Kultury  odbyło się spotkanie   Bogumiły Rostkowskiej, autorki książki „Elusia z doliny Dramy” z czytelnikami. Autorka prezentowała swoją nową książkę ukazującą zawiłe losy śląskich  rodzin. Rodzin, które z powodu zawirowań historycznych starały się zawsze zachować swoją tożsamość, tradycje a przede wszystkim żyć według określonych wartości.  Autorka pokazuje trudną rolę starszych aby zapewnić  młodemu  pokoleniu w odradzającej się ojczyźnie  dobry  start i równocześnie,  aby to młode pokolenie znało swoje korzenie. Książka przeznaczona jest dla tych, którzy znają gwarę śląską oraz dla osób, które pragną poznać pogmatwaną  historię Śląska . Chcąc  przybliżyć uczestnikom spotkania treści zawarte w książce  autorka razem ze Śląskimi Starkami  przygotowała dialogi/scenki  ukazujące piękno gwary śląskiej oraz perypetie związane z nieznajomością gwary śląskiej.

Śląskie Starki, jak wymagała okoliczność, były ubrane w paradne stroje śląskie.

Oprac. Teresa Majzner

Stowarzyszenie Dziedzictwo w Tarnowskich Górach w ramach obchodów „Europejskich Dni Dziedzictwa 2019” przygotowało wydarzenie p.t. Śląska kindersztuba w odsłonach: wczoraj i dziś. To spotkanie międzypokoleniowe odbyło się . w najstarszym zabytku miasta Tarnowskich Gór, ponad 600 letnim kościele św. Marcina w Starych Tarnowicach. (Obiekt ten obecnie jest wyłączony z funkcji liturgicznych, służy celom kulturalnym (koncerty, wykłady, spotkania) Inspiracją organizacji wydarzenia okazało się zdobycie tytułu „Ślązaczki Roku 2018” przez tarnogórzankę Edytę Kowalską za monolog „Śląska kindersztuba”.Spotkanie, oczywiście, rozpoczęło się wygłoszeniem nagrodzonego monologu przez p. Edytę.

„Śląskie Starki”  zaprezentowały  się w śląskich strojach  regionalnych  oraz przygotowały prezentację multimedialna dotyczącą tego zagadnienia . Organizatorzy zaś   multimedialnie  zaprezentowali nowoczesną modę śląską. Starki przygotowały także  konkurs związany ze znajomością gwary śląskiej. Monolog Kasi Brol, uczennicy  Szkoły Podstawowej Nr 15, laureatki konkursów młodzieżowych był potwierdzeniem   kontynuacji tradycji gwarowych przez młode pokolenie

Oprac. Teresa Majzner

 

 

 

Lyjna i Ryjzka  brały udział w ósmej edycji Narodowego Czytania  w Centrum Kultury Śląskiej w Nakle Śl. tegoroczne Narodowe Czytanie było poświęcone nowelom polskim . Spośród ośmiu nowel Starki przeczytały nowelę Orzeszkowej „Dobra pani”

Oprac. Teresa Majzner

Poczytajcie co nasza Ryjzka i Lyjna robioły w 2018 r:

• 19 stycznia 2018 Udział w programie telewizyjnym „Dojrzalsi” pt Kuchnia łączy pokolenia

Dwa pokolenia – młodzież z Zespołu Szkół Gastronomiczno – Hotelarskich  w Tarnowskich Górach  oraz słuchacze z Tarnogórskiego Stowarzyszenia Uniwersytet Trzeciego Wieku spotkali się na wspólnych warsztatach kulinarnych poświęconych kuchni śląskiej.

Motto spotkania to:

Nie wstydź sie Ślonzoku jodła swego

bo na cołkim świecie niy znojdziesz lepszego.

Na ślonskim stole pecynek chleba czeko na swoich gości;

Kto przy nim siednie nic mu już niy trza”.

O tym jakie potrawy dominowały na śląskich stołach opowiadały (ubrane w śląskie stroje)  „Śląskie Starki”– słuchaczki UTW.

Z bogatej kuchni śląskiej prowadząca warsztaty, pani Ola Król- Skowron, wybrała cztery potrawy: sałatkę śledziową „szałot”, placuszki śledziowe, budyń z kartofli oraz makrony owsiane. Wspólna praca młodzieży i słuchaczek UTW, pod okiem nauczycieli pań: Elżbiety Zawartki i Agnieszki Smura przyniosła efekt w postaci smacznych i niecodziennych potraw.

Praca przy przygotowywaniu potraw, ich degustacja upłynęła w miłej, radosnej atmosferze nagrywanej przez  ekipę z TVP Katowice.

Relacja z tego spotkania była emitowana przez TVP Katowice w programie „Dojrzalsi”  16 lutego o godz. 18.

 

 

 

 

 

• 20 maja 2018 Metropolitalne Święto Rodziny W Centrum Kultury Śląskiej w Nakle Śl odbyło się spotkanie w ramach projektu „Rodzina w Centrum” pod hasłem „Rodzina – radość miłości”.

Wydarzenie to powstało w ramach obchodów XI Metropolitalnego Święta Rodziny, którego inauguracja miała miejsce dn. 19.05.2018r. w Domu Muzyki i Tańca w Zabrzu.

Podczas spotkania Starki opowiadały  o śląskiej rodzinie tj  o hierarchii, wartościach wdrażanych i preferowanych w  rodzinach, etosie pracy, relacjach rodzinnych i sąsiedzkich, biesiadowaniu, rozrywkach, tradycjach śpiewaczych, opiece zdrowotnej Ślązaków, możliwościach edukacyjnych dzieci śląskich, relacjach damsko – męskich it.p. Opowiadały w dwóch językach: polszczyzną oraz w gwarze śląskiej. Opowieści przerywane były żartobliwymi wierszykami  „Downe czasy”, „ Familijno kapela”, monologami „Powiedz to piyrszy”, „ O zolytach” oraz wicami o małżeństwach i „szkolorzach” W programie wystąpili artyści – Ci młodzi i Ci dojrzali  Dominik Fifer (piosenka „Piykła baba chlyb” i monolog „Fajer u starki”),  Roksana Zatora (piosenka „Piekary, Piekary to piykno mieścina”),  Laura Jóźwiak ( wiersz Wisławy Szymborskiej „Kot w pustym mieszkaniu”),  Daria Jóźwiak (piosenka „Leonarda Cohena „Halleluja”.   Były też „Tańce rumuńskie” Beli Bartoka na fortepian i skrzypce w wykonaniu Marty i Natalii Korbel oraz trzy piosenki w wykonaniu Karoliny Miś i Karoliny Miodek („Jeśli kochać”, „Nie płacz Ewka”, „Długość dźwięku samotności”)

Nie zabrakło również recytacji dwóch wierszyków w wykonaniu wnuka Lyjny – Michała Domańskiego „O tacie”, „O mamie”

Było dużo o miłości, która winna być na pierwszym miejscu w relacjach rodzinnych i międzyludzkich, wspieranych cytatami z wierszy księdza Twardowskiego.

Podczas imprezy wystąpiła pani Aleksandra Feliszewska – prezes Stowarzyszenia Rodzin i Przyjaciół Osób Dotkniętych Autyzmem , która podzieliła się tym co dzieje się w kierowanym przez nią stowarzyszeniu.

Podczas całej imprezy były wyświetlane slajdy, które przedstawiały piękno naszej okolicy (Świerklaniec). Zdjęcia wykonała p. Helena Domańska – Lyjna.

 

 

 

 

 

• 21 maja 2018 Spotkanie z uczniami Szkoły Podstawowej w Zbrosławicach

100 dzieci, uczniów klas od drugiej do trzeciej wzięło udział w spotkaniu ze Starkami. Na spotkaniu opowiedziały o umiejscowieniem Śląska w Polsce, Europie (mapa, flagi sąsiadów),  o herbach miejscowości. I okazało się, że dzieci świetnie opisały swój miejscowy herb

Kolejnym punktem spotkania (już w gwarze) było omówienie ubioru śląskich kobiet, mężczyzn i dziewcząt. Dzieci poznały  jak nazywają się elementy łoblecynio:  kiecka, zopaska, jakla, purpurka, szczewiki, kabotek, korale, galanda, bruślik, koszula, jelenioki, maciejówka, jedwobka, jupa. Paradny strój rozbarski Lyjna i Ryjzka miały ubrany na sobie, a męski strój omówiono na podstawie ilustracji. Następnie dzieci wysłuchały wiersza „Fto ty jesteś” i doskonale poradziły sobie z takimi zwrotami, jak „kaj ty miyszkosz”, „fto  ty jesteś”, „pszajesz Polsce”, „a Ślonskowi? Łon mo piyrszo raja”, „godka”, „konsek”

Wyliczanka „Godanie jest fajne” będąca rymowanym słownikiem gwary śląskiej sprawiła młodym uczestnikom wiele powodów do wesołości.

 

• 26 maja 2018 Festyn w Przedszkolu nr 4 w Pyskowicach

Tym razem Dyrekcja i pracownicy Przedszkola nr 4 zaprosili Starki na organizowany przez nich festyn. Starki miały okazję opowiedzieć  o Śląsku, o  rodzinie śląskiej dawniej i dziś, o strojach śląskich oraz przeczytać opowiastki, a także  wiersze o „naszej Małej Ojczyźnie” A widownia była wielopokoleniowa bowiem w imprezie uczestniczyli przedszkolacy, ich rodzeństwo , rodzice , dziadkowie , krewni i znajomi

Lyjna i Ryjzka ubrane były w śląskie, kobiece, rozbarskie stroje paradne. Lyjna przywiozła  do prezentacji lalkę ubraną w śląski strój, który nosiły „dziołchy”, a śląski, męski strój omówiono korzystając z przygotowanej wcześnie kolorowej planszy. Festyn miał charakter rodzinny więc było sporo „Godki” o rodzinie, miłości i dobrych relacjach między ludźmi.

Przerywnikami między poszczególnymi tematami były wyliczanki rymowane  (słownik wyrazów gwarowych „Godanie jest fajne”  n.p. „coś mi śleci, a niy – spadnie”, „zamiast babki zjodom zista’ it.p.) albo wyliczanki stosowane podczas zabaw na „placu”.  Dzieci okazały się na tyle odważne, że przed mikrofonem recytowały aktualne wyliczanki, wręcz łamańce językowe. Zebrani mieli również okazję usłyszeć tekst wiersza „ Familijno kapela” oraz opowiastkę „Powiydz to piyrszy”, którą przedstawiła Lyjna.  Nie zabrakło również „wiców”

 

• 5 czerwca 2018 Spotkanie z uczestnikami półkolonii w Młodzieżowym Domu Kultury w Chorzowie

Hasło przewodnie półkolonii to : „O mieście, o regionie, o Śląsku, o nas” czyli wpisywało się w działalność edukacyjną Starek. Na wstępie Helena i Teresa opowiedziały dzieciom skąd przyjechały, co to jest Uniwersytet Trzeciego Wieku i przedstawiły cel swojej  wizyty w Chorzowie.

Wywiązała się dyskusja z dziećmi – „kaj miyszkajom”, czy „godajom”, w co się bawią „na placu”, jakie wyliczanki znają. Dzieci opowiedziały o swoich zabawach podwórkowych i podały kilka wyliczanek, którymi się posługują. W odpowiedzi  Lyjna i Ryjza zacytowały wyliczanki w gwarze śląskiej. Dzieciom spodobała się wyliczanka: „tromf, tromf, tromf we Chorzowie w ZOO zwierząt widza sto. Ale niy ma elefanta, bo sie chowo  kajś po rantach. Roz, dwa, trzi – szukosz ty”. Następnie przyszła kolej na tematy poważniejsze: był wiersz „Kto ty jesteś” (w gwarze), umiejscowienie Śląska w granicach Polski, sąsiedzi Polski oraz informacje o gwarze śląskiej a przerywnikiem był wiersz „Godanie jest fajne” Była też wzmianka o historii Chorzowa, herbach miast oraz podanie o powstaniu Chorzowa i Dębu. Korzystając z okazji Śląskie Starki zachęciły do czytania książek pokazując książkę „Gawędy z przeszłości Górnego Śląska” opracowaną przez Wiesławę Korzeniowską. Rozmowa o bogactwie Śląska została zakończona opowiastką „Jak to wągiel piyrszy roz na Śląsku sie znodło” Podczas spotkania Lyjna i Ryjzka zaprezentowały śląskie stroje paradne kobiece, opowiedziały jak „łoblykały” się śląskie „dziołchy” oraz mężczyźni.

Spotkanie zakończyło się „sesją zdjęciową” oraz rozmową z kolonistami.

• 2 lipca 2018 Relacja ze spotkania z uczestnikami półkolonii 2 lipca 2018 r. w Młodzieżowym Domu Kultury w Chorzowie

Po przedstawieniu się i podaniu celu spotkania wywiązała się ożywiona rozmowa z dziećmi na temat „godania” oraz znajomości miejscowości, w której mieszkają (dzielnice, ciekawostki historyczne, z czego słynie Chorzów). Dzieci podczas tej części spotkania wykazały się sporą wiedzą i dużą aktywnością. Śląskie Starki oprócz informacji o Śląsku, Chorzowie, Tarnowskich Górach miały okazję przedstawić młodym uczestnikom spotkania (klasy I – V) wyliczanki w gwarze śląskiej, legendy/podania o powstaniu Chorzowa, o tym jak to na Śląsku „ piyrszy roz na Śląsku wągiel sie znodło”, jak „downi łoblykali sie na Śląsku” i parę innych ciekawostek. Kolejne informacje przekazane przez Śląskie Starki dotyczyły heraldyki, herbów miast śląskich, oraz symboli związanych z Chorzowem (flaga, herb, hejnał) .Następnie przyszła kolej na (nieoficjalną) legendę „ O powstaniu Chorzowa” autorstwa Kaji Kotala – uczennicy kl.Va, którą zaprezentowała Lyjna. Nie mogło zabraknąć wiersza „Kto ty jesteś” przeczytanego w gwarze śląskiej. W dalszej części dzieci pokazały swoje umiejętności z zakresu korzystania z map. Potrafiły pokazać granice Polski, wymienić państwa z którymi sąsiaduje Polska oraz pokazać położenie Górnego Śląska. W tym miejscu Lyjna i Ryjzka uświadomiły dzieciom, że Śląsk to trzy województwa.

Dla poprawy humoru Śląskie Starki przygotowały wierszowany słownik gwary śląskiej p.t. „Godanie jest fajne” (poniżej niektóre hasła wypisane z wiersza)

„Pralka ręczna to jest – rompla

Na Józefa wołom – Zefel

Zupa z chleba to – wodzionka

U wos chłopiec – u nos Bajtel

Zamiast babki zjodom – zista

Zamiast pisma mom – szkryflanie

A jak kto mnie nie kapuje

To niech śląski sztudyruje”

Nie mogło zabraknąć informacji o śląskich strojach. Na zakończenie zostały dzieciom zaprezentowane dwie książki „Gawędy z przeszłości Górnego Śląska” (opracowana przez Wiesławę Korzeniowską)  oraz „Śląskie bery, bojki i opowiastki z dawnych lat” (Augustyna Feliksa Halotta).

 

• 7 września  2018  NARODOWE CZYTANIE

Podobnie jak w minionych latach Starki zostały zaproszone do grona osób biorących udział w Narodowym Czytaniu  . Razem ze słuchaczami UTW Grażyną Jurek , Janem Różyckim oraz samorządowcami i młodzieżą czytali „Przedwiośnie”   Stefana Żeromskiego.

• 23 listopada 2018 Święto Niepodległości – Narodowe śpiewanie

W ramach obchodów 100-lecia odzyskania niepodległości przez Państwo Polskie tarnogórski Uniwersytet Trzeciego Wieku zorganizował imprezę poświęconą tej rocznicy

Scenariusz wydarzenia obfitował w grupowe śpiewanie piosenek patriotycznych,  wzbogacone słowem wiążącym ukazującym meandry odzyskiwania niepodległości naszego narodu.

Starki czytały fragmenty książki Bogumiły Rostkowskiej „Trzy Rozalie i Ewa” przedstawiającej niezwykły portret ludzi walczących o przetrwanie w ciężkich czasach  nieprzewidywalnych zmian przynoszonych przez los w latach 1869 -1950.  Fragmenty tej sagi śląskiej rodziny, za przyzwoleniem Autorki, Teresa Majzner przygotowała w formie dialogów w gwarze śląskiej. Dialogi te to przede wszystkim rozterki ludzi w okresie, kiedy ważyły się losy przynależności Ślązaków do  ziemi śląskiej   po pierwszej wojnie światowej.

Wydarzenie to, w którym uczestniczyło ponad sto osób, było dla każdego wielkim przeżyciem

 

• 3 grudnia  2018 Spotkania w Przedszkolu integracyjnym  na Osadzie Jana  przy ul. Pogodnej oraz w Przedszkolu nr 22 w Tarnowskich Górach przy ul. Wyszyńskiego

Podczas spotkania Śląskie Starki zaprezentowały dzieciom paradny strój  śląski oraz podały parę informacji o Śląsku, jako regionie (została pokazana mapa Polski, nazwane miasta, które należą do Śląska). Dzieci od razu „podchwyciły” temat, bo te miejscowości były  im z nazwy znane – tam mieszka ciocia, babcia, byli z rodzicami. Okazją do spotkania był nadchodzący „Dzień Górnika” zwany również „Barbórką”. Dzieci obejrzały ilustracje przedstawiające ubiór górnika roboczy oraz galowy. Nie omieszkały przy okazji powiedzieć, że w Tarnowskich Górach też mamy kopalnię. W przedszkolu nr 22 Starki razem z Panem Górnikiem opowiadały dzieciom o tym, jak dawniej wyglądała praca górnika. (gruba, szola, sztajger, szychta, chodnik, fedrunek, ściana, pyrlik, felezunek, szpada, czako, pióropusze na czako górniczym it.d.  Dzieci miały okazję obejrzeć galowy mundur górniczy, ale także paradny strój śląskiej kobiety (strój rozbarski, w który ubrane były Śląskie Starki)

 

• 4 grudnia 2018 Spotkania w Przedszkolu „Jedyneczka” w Tarnowskich Górach przy ul. Legionów oraz  w Przedszkolu integracyjnym w Tarnowskich Górach przy ul. Korczaka

 Dzieci odświętnie ubrane w stroje regionalne przygotowały bardzo bogaty program artystyczny z okazji „Dnia Górnika”. Były recytacje, tańce, śpiewy, gra na skrzypcach. Każda z grup przedszkolnych miała swój udział w wydarzeniu.

Śląskie Starki   też miały „swoje pięć minut”. W przerwie  opowiadały dzieciom o Śląsku, gwarze śląskiej, o „łoblykaniu się” ślązoczek tych młodych – dziołszek oraz starszych w stroje paradne. Łosprawiały tyż o ubieraniu się śląskich chłopców. Nie brakło również słów o mundurach górniczych .Młodzi uczestnicy wydarzenia właśnie na ten temat mieli sporo do powiedzenia.

Na zakończenie dzieci podziękowały Śląskim Starkom za udział w spotkaniu wręczając im przygotowane okolicznościowe laurki. Nie zabrakło również wspólnych zdjęć,

 Rok 2017  –  Śląskie Starki  z Tarnogórskiego Stowarzyszenia  Uniwersytet Trzeciego Wieku.

W roku 2017 Śląskie Starki: Lyjna i Ryjzka angażowały się w wiele przedsięwzięć i wydarzeń.

• Najważniejszym wydarzeniem było otrzymanie z rąk Burmistrza Miasta Tarnowskie Góry nagrody za osiągnięcia w dziedzinie twórczości artystycznej, upowszechniania i ochrony kultury za rok 2016. Prezentację osiągnięć Ryjzki i Lyjny pokazał nakręcony przez TG Stację w Muzeum Chleba i Ciekawostek w Radzionkowie film , który można obejrzeć na stronie

• W kwietniu 2017 roku Lyjna i Ryjzka nagrały spot  reklamujący Muzeum w Tarnowskich Górach oraz przygotowywaną wystawę „Wokół dawnej kuchni” Spot reklamowy można zobaczyć na stronie:   https://vimeo.com/212737842

Wystawę można było oglądać od maja do końca sierpnia. W tym okresie miała miejsce Noc Muzeów i Starki na spotkaniu z dziećmi opowiadały o tym jak kiedyś wyglądała kuchnia, jakie potrawy najczęściej jadło się na Śląsku. Nie brakło również informacji o maszkytach. Młodzi uczestnicy spotkania byli bardzo aktywni a wielu z nich znało słowa oraz zwroty gwarowe. Dla najaktywniejszych uczestników spotkania oraz zwycięzców mini konkursów ze znajomości gwary śląskiej dyrekcja Muzeum przygotowała słodkie nagrody. A potem rozpoczęły swój dyżur w „Dawnej kuchni”. Odwiedzili ich ludzie z różnych regionów Polski (ze Szczecina, Poznania, Wrocławia)  a nawet z zagranicy (Niemcy, Szwecja). Zwiedzający mieli mnóstwo pytań oraz własnych wspomnień , z którymi chętnie się dzielili. Nie obyło się też bez pamiątkowych zdjęć .

Bez ich obecności nie mogło się odbyć zamknięcie wystawy „Wokół dawnej kuchni” Wydarzenie to miało miejsce 19.08.2017 a tematem spotkania było „Kulinarnie w Muzeum”. Atrakcją był test znajomości gwary śląskiej przeprowadzony wśród uczestników spotkania Najlepsi zostali obdarzeni nagrodami a wszyscy mogli skosztować tradycyjnego deseru śląskiego zwanego szpaczą.

Z tego wydarzenia został również nakręcony filmik z udziałem naszych Starek , w którym przedstawiły tygodniowy jadłospis  w typowej rodzinie śląskiej.Tygodniowy kalendarz kulinarny w gwarze śląskiej można obejrzeć w Internecie:  https://www.facebook.com/tgstacja/videos/  (tytuły filmików „kartka z kalendarza”)

 

• We wrześniu 2017r. Śląskie Starki brały udział w Narodowym Czytaniu w Centrum Kultury Śląskiej w Nakle Śl, gdzie wspólnie z samorządowcami czytały fragmenty „Wesela” Stanisława  Wyspiańskiego
• W ramach odwiedzin przedszkolnych zawitały do Przedszkola w Opatowicach aby „połosprawiać” o wiośnie co „sie przykludzioła”.
• Wielkim wydarzeniem był udział w „Czwartku Tarnogórskim „ realizowanym cyklicznie przez Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej od wielu lat. Starki same przygotowały scenariusz i prowadziły spotkanie. A „łosprawiały „ o

– Śląsku, jako regionie geograficznym

– rodzinie śląskiej dawniej i dziś,

– Metropolitalnym Święcie Rodziny (krótki rys powstania Święta i jego rola)

– etosie pracy na Śląsku,

– wspólnym biesiadowaniu, roli śpiewu i muzykowania podczas różnych imprez rodzinnych, sąsiedzkich,

– integrowaniu się pokoleń dawniej i dziś

Motto towarzyszące uczestnikom spotkania to:

„ U nos na Śląsku rodzina – rzecz święto,

Choć ło tym niy godosz na co dziyń,

Ło  matce i łojcu kożdy pamiynto;

I bajtel jest tyż słowa godzień”

Były wyświetlane również zdjęcia przedstawiające wielopokoleniowe rodziny z dawnych czasów w ubiorach, które wówczas obowiązywały.Podczas spotkania wykorzystano piosenki o tematyce związanej ze Śląskiem. Między innymi były to piosenki: „Tu kaj życie się zaczyno”, „Rodzinny dom”, „ „Jestem stąd”. Teksty piosenek były wyświetlane na ekranie  więc każdy kto miał ochotę  mógł śpiewać Spotkanie zakończyło się osobistymi wspomnieniami uczestników ,wspólnym śpiewem, między innymi, takich piosenek jak:  „Poszła Karolinka”, „Karliku”, „Dzieweczko ze Śląska”.

Rok 2017 był wyjątkowo bogaty w różnorodne wydarzenia, dostarczył wielu emocji, pozwolił doświadczyć innych sytuacji niż tylko spotkania z dziećmi i młodzieżą. Dzięki tej różnorodności Śląskie Starki wzbogaciły swoje doświadczenia o nowe umiejętności.