Kategoria: Śląskie Starki berajom

Dnia 24 maja 2013 r. odbyło się kolejne spotkanie z cyklu i „Bajtle poznają Śląsk” w Przedszkolu nr 26 w Tarnowskich Górach /Opatowicach.

Plan spotkania
1) Przywitanie, pogadanka o celu spotkania (oczywiście z użyciem zwrotów w gwarze śląskiej)
2) Czytanie i omówienie opowiadania „Antoś i staro jabłonka” (czytania dokonała Teresa Majzner)
3) Przeczytanie bajki, napisanej wierszem, pod tytułem  „Nad Bałtykiem” z  serii  „o kocie w samolocie” przez  Helenę Domańską
4) Rozmowa z dziećmi o minionych  „feryjach”  i tych planowanych  przygotowana   przez  Annę Podstolec

Podczas spotkania dzieci były bardzo aktywne zarówno w rozmowie, jak również w prezentowaniu swoich umiejętności muzycznych, wokalnych oraz ruchowych. Spotkanie zakończyło się wspólnym zdjęciem, wręczeniem dyplomów i kwiatów paniom prowadzącym oraz słodkim akcentem od pań prowadzących dla dzieci. Podczas spotkania przedszkolacy,  po całorocznej edukacji o Śląsku i gwarze śląskiej, całkiem swobodnie w swoich wypowiedziach używały zwrotów gwarowych oraz doskonale sobie radziły ze zrozumieniem przeczytanego opowiadania oraz wiersza. Jak zwykle prowadzące ubrane były w stroje śląskie wypożyczone z Muzeum Chleba i Ciekawostek w Radzionkowie.

W piątek 19 kwietnia 2013 r. odbyło się kolejne (już piąte) spotkanie nestorek UTW z dziećmi z Przedszkola nr 26 w Opatowicach/Tarnowskich Górach w ramach cyklu edukacyjnego realizowanego przez Przedszkole ” Bajtle poznają Śląsk”.

Plan spotkania był następujący:
1) Przywitanie i nawiązanie do tematyki poprzedniego spotkania
2) Wiosna w przyrodzie i jak aktywnie korzystać z jej uroków
3) Chleb i jego miejsce w życiu każdego człowieka
W pierwszej części spotkania pani Ania rozmawiała z dziećmi o minionych świętach wielkanocnych, uwzględniając wcześniej poznane wyrazy/zwroty gwary śląskiej (palma, blumwaza, kołatka/klekotka, święconka, wuszt, zajonczek, jajca) Przy okazji pani Ania przeczytała życzenia w gwarze śląskiej, które otrzymała z okazji minionych świąt (wystąpiły w treści życzeń takie wyrazy, jak: hazok, kuko, krzok, bier, wyndzonka, Klara świyci, kibel). Następnie rozpoczęła się rozmowa o wiośnie, jej oznakach w przyrodzie oraz o możliwościach spędzania
czasu na świeżym powietrzu. Przy okazji pani Ania nauczyła dzieci dwóch wyliczanek, które można wykorzystać podczas zabaw. Oczywiście wyliczanki zostały podane w wersji literackiej oraz w gwarze śląskiej. Oczywiście dzieciom spodobała się ta druga wersja.

Szły pchły koło wody. Lazły pchły koło wodypchła pchłę pchła do wody.
Jedna drugo sztuchła do wody
a ta pchła płakała, i ta piyrszo becała
że ją pchła do wody że ta drugo jom sztuchała
wepchała. Roz, dwa, czi, szukosz ty
Raz, dwa trzy, szukasz ty
Przez tropiki, przez pustynię bez gorąc, bez pustynia
Toczył zając wielką dynię. kuloł hazok wielko bania
Toczył, toczył dynie w dół, kuloł, kuloł bania w dół
Pękła dynia mu na pół! aże pękła mu na poł
Pestki z niej się wysypały, ziorka z ni się wysypały
Więc je zbierał przez dzień cały. musioł je zbierać bez dziyń cały
Raz, dwa, trzy! Ile pestek zbierzesz Ty!? Roz, dwa czi. Ile ziorek mosz dziś ty?

Poszerzeniem omawianego zagadnienia był wiersz pod tytułem ” Wadzioły sie sroki z wroblym” pani Reginy
Sobik. Wiersze czytała pani Teresa (dzieci poznały takie wyrazy, jak haja, zwada, furgać,klachule).

Podczas analizy treści wiersza dzieci wykazały się nie tylko zrozumieniem treści wiersza ale też znajomością ptaków i innych żyjątek ale także opowiedziały o przyczynach „zwady” w swoim gronie i sposobach rozwiązywania tych konfliktów. Po piosence zaśpiewanej przez przedszkolaki nastąpiła kolejna część spotkania.
Pani Helena przeczytała wiersz (oczywiście w gwarze śląskiej) ” Sznitka chleba”
Dyskusja o znaczeniu chleba w życiu człowieka była bardzo ożywiona. W trakcie rozmowy wystąpiły takie
słowa,jak sznitka, sznita pszoć, pszaja, styknonć, stykło, wyciepnonć, bajsnonć, kapecka, kapka i inne znane dzieciom wcześniej. Następnie pani Helena opowiedziała dzieciom o Muzeum Chleba, Szkoły i Ciekawostek w Radzionkowie, a także przekazała na ręce Pań Przedszkolanek prezent od pana Piotra Mankiewicza(właściciela Muzeum). Jest to gra „Od ziarenka do bochenka”. Ponadto pani Helena od siebie podarowała wszystkim dzieciom książeczki do kolorowania związane zwytwarzaniem i poszanowaniem chleba.

Dzieci bardzo się ucieszyły, że mają zadanie domowe.
Spotkanie prowadziły panie: Domańska Helena, Majzner Teresa, Podstolec Anna

W piątek 15 marca 2013 r. odbyło się kolejne spotkanie nestorek UTW z przedszkolakami w Przedszkolu nr 26 w Opatowicach/Tarnowskich Górach w ramach projektu „Bajtle poznają Śląsk” realizowanego  przez tą placówkę.
Podczas  spotkania  rozmawiano  o zwyczajach związanych z Wielkim Postem, Wielkim Tygodniem, obchodami Świąt Wielkanocnych oraz nadejściem wiosny (topienie marzanny). Dzieci, podobnie jak podczas poprzednich spotkań, były bardzo aktywne. Z zaangażowaniem opowiadały o przygotowaniach do świąt. W trakcie pogadanki  poznały takie słowa śląskie, jak palma, blumwaza, klekotka/kołatka ,kroszonka, jodło świąteczne,  swienconka, wuszt, zajonczek, karlus, dyngus. Zgodnie z nie pisanym ale przyjętym  zwyczajem dzieci otrzymały obrazki do umieszczenia na gazetce. Przedszkolacy obejrzały również przyniesione kroszonki wykonane różnymi technikami.
Ponadto    dzieci wysłuchały w wersji gwarowej  kilka wierszyków: „Tradycje, łobyczaje, kożdy Jim fest pszaje”, „Moja palma”, „Wiosynne  słoneczko” oraz „O kocie w samolocie”.

Nie zabrakło podczas  spotkania prezentacji piosenek , których dzieci nauczyły się podczas pobytu w przedszkolu.
Spotkanie prowadziły panie: Helena Domańska, Teresa Majzner, Anna Podstolec.

Dnia 11.03.2013 r. studentki UTW Tarnowskich Górach po raz kolejny uczestniczyły w wydarzeniu RODZINA  – ŚLĄSKOŚĆ – TRADYCJA organizowanym w Kawiarence ABC przy ul. Zamkowej w Tarnowskich Górach.
Program  tego spotkania to „ Zwyczaje śląskie” oraz czytanie  wybranych bajek i wierszy w gwarze śląskiej. Po krótkim wstępie objaśniającym takie pojęcia, jak tradycja, zwyczaj, obyczaj, obrzęd  panie Helena, Teresa i Anna opowiedziały o zwyczajach związanych  witaniem wiosny, zwyczajach wielkopostnych oraz zwyczajach związanych ze Świętami Wielkanocnymi. Nie zabrakło informacji o „topieniu marzanny”, wielkim sprzątaniu domostw, obejścia wokół domu, przygotowywaniu palm do poświęcenia w Niedzielę Palmową, sianiu żyta w skrzynkach(aby włożyć w nie pisanki – kroszonki),przygotowywaniu wiktuałów do spożywania podczas Świąt Wielkanocnych. Sporo uwagi podczas opowiadania o przygotowaniach do Świąt Wielkanocnych  obrzędom Wielkiego Tygodnia oraz randze śniadania wielkanocnego spożywanego rodzinnie. Pretekstem do ożywionej wymiany informacji między prowadzącymi, a uczestnikami spotkania była zawartość koszyka ze „święconką”, menu śniadania wielkanocnego, szukanie „zajączka” oraz „śmingus – dyngus”. Jako uzupełnienie wydarzenia uczestnicy spotkania obejrzeli krótki film z przebiegu „procesji konnej” odbywającej się w Święta Wielkanocne wokół pól danej wioski. Film przedstawiał procesję konną w Gliwicach – Ostropie, która niezmiennie trwa i cieszy się  dużym zainteresowaniem ludzi zamiejscowych. Podobne procesje można również jeszcze zobaczyć w wielu miejscowościach Śląska Opolskiego. Aby uczestnicy spotkania mieli pełniejszy obraz tworzenia się tradycji panie Helena, Teresa, Anna uświadamiali słuchającym fakty historyczne (na zasadzie wtrącenia) i tak na przykład:

Popielec –środa popielcowa (staropolska WSTEPNA ŚRODA) pojawiła się w ósmym wieku, a papież Urban II  uczynił zwyczaj posypywania głów popiołem w całym kościele dopiero w XI wieku. Pierwsze wzmianki o Tridum  Paschalnym pochodzą z IV wieku „Święconka” pojawia się w VII wieku. W Polsce święcenie pokarmów udokumentowane jest w Mszale Gnieźnieńskim z 1300 roku. Oczywiście pani prowadzące spotkanie starały się i bardzo przekazać wszelkie informacje posługując się gwarą śląską. Z panującej  podczas spotkania atmosfery wynika, że obie strony wyszły z Kawiarenki zadowolone i usatysfakcjonowane.    

Dnia 04.03.2013 r. studentki UTW w Tarnowskich Górach panie Helena Domańska, Teresa Majzner i Anna Podstolec  prowadziły spotkanie w Kawiarence ABC z cyklu RODZINA – ŚLĄSKOŚĆ – TRADYCJA pod hasłem „KTO TY JESTEŚ ?”
Wydarzenie rozpoczęło odtworzenie nagrania piosenki/hymnu Konkursu na Ślązaka Roku pod tytułem „Pogodomy po naszymu” (słowa – Maria Pańczyk, muzyka – Grzegorz Spyra). Następnie pani Teresa przybliżyła uczestnikom spotkania o „korzeniach” śląskiej godki, jako jednym z elementów śląskiej kultury. Śląsk – to kraina Hanysów, Karlików, Gustlików, Goroli, robotników, górników, hutników, bezrobotnych oraz  ludzi mieszkających na wsi i pracujących na roli. Śląsk to także familoki, gruba, huta, ożynki, familia, kuchnia, religia. Śląska godka jest zróżnicowana środowiskowo i pokoleniowo. Bogatszy zasób słów dotyczących przyrody, pracy na roli czy też czynności gospodarczych mają mieszkańcy wsi. Natomiast mieszkańcy Śląska przemysłowego posługują się bogatszym słownikiem specjalistycznym. Ponadto uwarunkowania geograficzne (Śląsk południowy, środkowy i północny), ich dzieje historyczne mają wpływ na to, że same przedmioty, czynności są różnie określane. Po tym krótkim wstępie pani Helena przeczytała wiersz „Kto Ty jesteś?”(oczywiście w gwarze śląskiej). Wiersz sprowokował dyskusję, w której zabrali głos, młodsi jak również starsi uczestnicy spotkania. Do określenia umiejscowienia Śląska posłużyła konturowa  mapa Polski z podziałem administracyjnym. Kolejny punkt spotkania to prezentacja strojów śląskich na różne okazje i nazewnictwo poszczególnych elementów ubioru ( spodnica, kiecka,wierzcheń, bruślik, galanda i inne)
Dużym zainteresowaniem cieszyła się lalka ubrana w strój śląskiej dziołchy, którą przywiozła ze sobą pani Helena. Następnie panie Helena, Teresa, Anna podały parę informacji o organizowanych Konkursach Na Ślązaka Roku.

Końcowym elementem wydarzenia było czytanie wierszyków dla dzieci  i ich spontaniczne tłumaczenie. Drugie wydarzenie z cyklu Rodzina – Śląskość – Tradycja upłynęło w miłej i ciepłej atmosferze co  potwierdzili uczestnicy spotkania i ci młodsi, i ci nieco starsi swoją aktywnością.  

Dnia 26.02.2013 r. panie Helena  Domańska, Anna Podstolec, Teresa Majzner uczestniczyły w pierwszym wydarzeniu z cyklu Rodzina – Śląskość – Tradycja zorganizowanym przez właścicieli Kawiarenki ABC w Tarnowskich Górach przy ul. Zamkowej. Było  to spotkanie autorskie z panem Markiem Szołtyskiem, autorem wielu poczytnych książek o  Śląsku. Podczas spotkania pan Marek opowiadał o zabawach  śląskich dzieci oraz prezentował zabawki, którymi najczęściej  i chętnie dzieci się bawiły.

Panie Helena, Anna, Teresa uczestniczyły w tym, bardzo ciekawym, spotkaniu, z racji tej, że kolejne dwa spotkania zostały zaplanowane przez państwa Annę i Tomasza Żydek, jako kontynuacja cyklu Rodzina – Śląskość – Tradycja, mają być prowadzone przez Panie Helenę, Annę i Teresę. Spotkanie przebiegało w miłej atmosferze, a uczestnicy spotkania okazali zainteresowanie i wzięli  aktywnym udział w dyskusji. Uczestnikami spotkania były dzieci w wieku od lat pięciu oraz ich opiekunowie (przede wszystkim rodzice).

18 stycznia 2013r. odbyło się kolejne spotkanie nestorek UTW z Przedszkolakami w Przedszkolu nr 26 w Tarnowskich Górach/Opatowicach w ramach krzewienia wiedzy o Śląsku i gwarze śląskiej.

Plan spotkania przedstawia się następująco:
1) przywitanie, wspólne oglądanie zdjęć babć i dziadków oraz pogadanka o roli babć i dziadków w życiu
przedszkolaków i ich rodzinach (poznawanie nowych słów gwary śląskiej: oma ,opa, starzik, starka, fest pszaja, szekulada, maszkiety, bombony, hulac, bala grać, do garca cylować, łograc i inne)

2) piosenka w wykonaniu przedszkolaków

3) czytanie wierszy p. Urszuli Oślislok pod tytułem „Śwjynto babciów,starków, omów” oraz „Starka i starzik (Babcia i dziadek), a następnie rozmowa na temat wysłuchanych wierszy.

4) druga piosenka tematycznie związana z wierszami w wykonaniu przedszkolaków

5) czytanie opowiadania pod tytułem „Zosia i fiołkowy kapelusz” przygotowanego w gwarze śląskiej przez panią Helenę Domańską na podstawie opowiadania napisanego przez p. Edytę Zarębską pod tym samym tytułem.

6) rozmowa na temat przeczytanego tekstu (oczywiście z użyciem zwrotów gwary śląskiej) i przekazanie na gazetkę ilustracji, które będą przez jakiś czas przypominać poznane wyrazy gwary śląskiej oraz morał wysłuchanego opowiadania.

7) zakończenie spotkania piosenką w wykonaniu przedszkolaków.

Spotkanie przebiegło zgodnie z planem uzgodnionym wcześniej z Personelem Pedagogicznym Przedszkola.
Dzieci wykazały się niesamowitym zaangażowaniem i aktywnością ponadto rewelacyjną pamięcią wiadomości uzyskanych podczas wcześniejszych spotkań.

Spotkanie prowadziły: Teresa Majzner i Anna Podstolec