Kategoria: Śląskie Starki berajom

W środę 23 marca 2016 r. śląskie Starki: Helena i Teresa gościły po raz kolejny w Przedszkolu „Słoneczna Chatka” w Bytomiu. Tym razem opowiadały dzieciom o wiośnie i nadchodzących Świętach Wielkiej Nocy.
Spotkanie rozpoczęło się piosenką „ O wiośnie”, którą dzieci zaśpiewały przy akompaniamencie wykonanym na pianinie przez nauczycielkę przedszkola. Po tak miłym powitaniu starki Helena i Teresa rozpoczęły śląskie spotkanie.
Zaprezentowały dzieciom wiersze Renaty Sobik i Marii Kostrzewy „Poczuć wiosne” oraz „Przykludzioła się wiosna do nos”.
Znajomość tematyki wiosennej, jaką wykazali się młodzi słuchacze, była rewelacyjna. Starszaki trafnie tłumaczyli treść wierszy z gwary na język potoczny. Również dwa kolejne wiersze Renaty Sobik „Idą święta wielkanocne” i „ Zajączkowe niespodzianki” nie stanowiły problemu ze zrozumieniem, mimo że przedstawione zostały w gwarze śląskiej.
Starki łosprawiały także o maszkytach, kere kożdy lubi.
Uwieńczeniem spotkania było wspólne „śniadanie wielkanocne” przygotowane przez personel Przedszkola i Rodziców.
Spotkanie z maluchami ze Słonecznej Chatki upłynęło w miłej i serdecznej atmosferze. Tradycyjnie Śląskie Starki były ubrane w paradne stroje rozbarskie wypożyczone z Muzeum Chleba i Ciekawostek w Radzionkowie.
Starki zaprosiły uczestników spotkania do udziału w śląskim święceniu pokarmów, informując, że w Wielką Sobotę o godz. 14 w kościele Św. Jacka w Bytomiu – Rozbarku, już po raz kolejny, odbędzie się święcenie pokarmów wielkanocnych („Święconka”). W tym wydarzeniu uczestniczą chętni z całego Śląska w strojach regionalnych związanych z daną miejscowością. Wszyscy chętni, ci bez strojów, też są mile widziani.
tekst: Teresa Majzner
zdjęcia: Helena Domańska

Spotkanie z przedszkolakami w Filii Wojewódzkiej Biblioteki Pedagogicznej w Katowicach – w Tarnowskich  Górach
29 września 2015 r. śląskie starki, słuchaczki Uniwersytetu III Wieku w TG, Helena Domańska i Teresa Majzner – zawitały w tarnogórskiej Bibliotece Pedagogicznej,  aby w „DNIU GŁOŚNEGO CZYTANIA” spotkać się z zaproszonymi do Biblioteki przedszkolakami i przeczytać im wybrane opowiadanie i bajkę.
Na przywitanie, starki,Helena i Teresa przeczytały, wybraną przez panią dyrektor przedszkola, bajkę Ireny Landau pt. „Prawda czy nie prawda?”  napisaną  językiem literackim. Po krótkiej rozmowie z przedszkolakami na temat przeczytanej bajki starki zachęcały dzieci do  ruchowej ekspresji  przy muzyce.
Najważniejszą częścią spotkania starek, Teresy i Heleny, z przedszkolakami, było zaznajamianie maluchów z gwarą śląską. Starki przeprowadziły z dziećmi krótką rozmowę, czy wiedzą gdzie mieszkają, w jakim języku się porozumiewają.To stanowiło pretekst do krótkiej pogadanki o Śląsku i  prezentacji  śląskich strojów paradnych, w które były ubrane panie Helena i Teresa. Dzieci poznały gwarowe określenia ubioru, jak: kiecka, zopaska, jakla, purpurka, korale wiązane na szlajfka i trzewiki.
Zaciekawione już pewną innością mówienia dzieci z uwagą wysłuchały, czytanego z podziałem na role,  opowiadania Edyty Zarębskiej „Zosia i fiołkowy kapelusz” ,przetłumaczonego  na gwarę śląską przez starkę Helenę Domańską. Aktywność dzieci po przeczytaniu tego opowiadania była duża,  uważnie słuchały  tłumaczenia wyrazów gwarowych jak np.: dziołszka, chałupa, gard inki, lojfer, lilowy hutlik, zdrzadło, oblecenie. Dzieci żywo dyskutowały o przesłaniu opowiadania : praca nad sobą i wiara we własne siły.
Śląskie starki, Helena i Teresa,wystąpiły w śląskich strojach tradycyjnie wypożyczonych przez  Piotra Mankiewicza z Muzeum Chleba i Ciekawostek w Radzionkowie.
Starki Helena i Teresa-jak to babcie- opowiedziały o tradycji tak ciekawie, że z pewnością takie spotkanie przedszkolaków z kulturą małej ojczyzny pozostanie na długo w ich pamięci.

13 października 2015 r. starki, czyli Helena Domańska i Teresa Majzner, w restauracji „Świetlik” ZAZ w Bytomiu  zaprezentowały, jak na przestrzeni wieków integrowano się na Śląsku.

Dynamiczna i  pełna humoru gawęda, była okazją do pokazania nie tylko piękna śląskiej gwary, ale także wspólnej zabawy. Swój występ, barwną gwarową opowieść, przygotowały dla uczestników spotkania   „INTEGRACJA POKOLEŃ”. Spotkanie integracyjne zostało zorganizowane przez grupę bytomsko – tarnogórską  Akademii Lidera i było ciekawym podsumowaniem   projektu „Śląscy Seniorzy XXI Wieku na TOPie!” realizowanego  przez Tarnogórskie Stowarzyszenie – UTW w ramach współpracy z Fundacją Rozwoju Świętochłowic.

Celem spotkania integracyjnego uczestników Akademii Lidera było  zaktywizowanie przedstawicieli różnych grup wiekowych; była  młodzież, seniorzy i w tym także osoby niepełnosprawne.

Uczestnicy mieli czas, by pokazać swoje „talenty” i zainteresowania. Wystąpił „Club Romantycznych Serc” z UTW w Bytomiu, którego piosenki wprowadziły nastrój zachęcający do wspólnej zabawy.

Były także  pokazy tańca capoeira i występ zespołu „Lost In Dost”, zachęcające do wspólnej zabawy.

Owacje na stojąco otrzymała grupa podopiecznych  Zakładu Aktywizacji Zawodowej za występ -pantomimę „Walka dobra ze złem”.

Jak na spotkanie integracyjne przystało były wspólne tańce, śpiewy, robienie pamiątkowych zdjęć oraz degustacja potraw wykonanych przez podopiecznych Zakładu Aktywizacji Zawodowej, którzy są zatrudnieni w restauracyjnej  kuchni.

Kolejny projekt, w którym uczestniczyły członkinie TS-UTW, śląskie starki  – uczestniczki Akademii Lidera, został zakończony.

Przed nimi jeszcze  wręczenie certyfikatów, potwierdzających ich umiejętności lidera.

Stanisława Szymczyk, sekretarz TS-UTW

Helena Domańska

Urodziła się w Radzionkowie, gdzie mieszka do chwili obecnej.

Wykształcenie średnie zdobyła zawodowe i w swojej zawodowej biografii odnotować może pracę w Kurii Biskupiej i w „Ars Catholica” w Katowicach. Po kursie krawieckim pracowała w zakładzie odzieżowym i w zakładzie dziewiarskim „EWIKON” w Tarnowskich Górach.

Kilka lat pracowała w przedszkolu jako pomoc nauczyciela.

Ma dwoje dorosłych dzieci, syna i córkę.

Babcia Michałka- przedszkolaka, który uczy się godać.

Jest członkiem Tarnogórskiego Stowarzyszenia- Uniwersytet Trzeciego Wieku.

Współautorka projektu edukacyjnego propagującego kulturę małej ojczyzny.

Teresa Majzner

Urodziła się w Tarnowskich Górach – Starych Tarnowicach, gdzie mieszka do chwili obecnej. Absolwentka tarnogórskiego Liceum Pedagogicznego i Uniwersytetu Śląskiego na Wydziale Matematyki, Fizyki i Chemii – kierunek fizyka.

Wieloletnia nauczycielka fizyki i matematyki w Zespole Szkół Odzieżowych. Swoją nauczycielską drogę zawodową zaczynała w Szkole Podstawowej w Miedarach. Pasjonat działań pedagogicznych  promujących zainteresowania i talenty młodzieży – przygotowywała z powodzeniem swoich uczniów do wielu konkursów i olimpiad przedmiotowych.

Wspierała działania organizacyjne konkursu poetyckiego – Tarnogórskiego Konkursu Poetyckiego im. ks.Jana Twardowskiego.

Ma troje dorosłych dzieci,dwóch synów i córkę.

Jest członkiem Tarnogórskiego Stowarzyszenia- Uniwersytet Trzeciego Wieku.

Współautorka projektu edukacyjnego propagującego kulturę małej ojczyzny.

Tarnogórskie Stowarzyszenie Uniwersytet Trzeciego Wieku w swojej działalności statutowej ma zapisane, między innymi, podejmowanie działań zmierzających do utrzymania, nawiązywania i zacieśniania więzi i kontaktów między mieszkańcami regionu, upowszechnianie wiedzy o Śląsku i Ziemi Tarnogórskiej oraz współdziałanie z przedszkolami i szkołami. Te zadania statutowe przybierają realny wymiar przez różne działania, z których bez wątpienia szczególnie wyjątkowym jest prowadzenie lekcji regionalizmu dla przedszkolaków. Słuchaczki Uniwersytetu Trzeciego Wieku, wcielają się w rolę śląskich starek, babć, które opowiadają maluchom o śląskich tradycjach. Są chętnie zapraszane przez nauczycieli przedszkoli, żeby dzieci mogły się oswoić z tym co ważne dla ich małej ojczyzny. 19 grudnia słuchaczki Uniwersytetu Trzeciego Trzeciego Wieku w Tarnowskich Górach, panie Helena Domańska i Teresa Majzner zostały zaproszone przez dyrekcję i nauczycielki do Przedszkola „Słoneczna Chatka” w Bytomiu przy ul. Łużyckiej 11, żeby wziąć udział w projekcie regionalnym.

Przedszkolaki poznawały jak wyglądała wieczerza wigilijna na Śląsku,jak ją przygotowywano a także zwyczaje towarzyszące tej uroczystej kolacji. Ważnym punktem spotkania był wspólny posiłek przy „wigilijnym” stole tradycyjnych potraw śląskich. Bardzo dużo emocji wzbudzały w przedszkolakach jasełka, które przygotowały na tę uroczystość w śląskiej gwarze. Panie z Uniwersytetu Trzeciego Wieku, Teresa Majzner i Helena Domańska, opowiadały dzieciom o śląskiej „wiliji”, pokazując także paradne śląskie stroje kobiece oraz strój „dziołchy”, podkreślając, iż są to stroje rozbarskie czyli bytomskie. W opowieści śląskich starek nie zabrakło informacji o przygotowaniach do Godów: Adwencie, roratach, sprzątaniu chałpy i obejścia, przygotowaniu „gyszynków”, strojeniu chałpy, Pasterce. Panie Teresa Majzner i Helena Domańska pokazywały także dzieciom jak zgodnie z tradycją ma być nakryty stół do wieczerzy wigilijnej: bioły obrus, krzyż,świyczki, pod biołym serwetem siano, pod talyrzami pieniążek, łuski z karpia, pod stołym coś metalowego i wiadomo – jedno miejsce wolne ale przygotowane dla niespodziewanego gościa. Opowiedziały także przedszkolakom o wigilijnych daniach spożywanych na Śląsku – zupach, grzybowej z gałuszkami, z ryby, siemieniotce zwanej też konopiotką, śliwconce, migdałowej – podkreślając różność wyboru w domach. Potrawy to temat bogaty i ciekawy, więc przypomniano, między innymi, najbardziej znane potrawy i „maszkyty”: chleb, sól, ryba, kapusta z grzybami lub grochem, moczka (mocka, bryja, mołcka), makówki(makiełki), kompot wigilijny, „jabka”, „łorzechy”, kołocz z makiem, kołocz z syrem, pierniki. W swojej opowieści panie z UTW zwracały przedszkolakom uwagę na symbolikę spożywanych potraw, znaczenie „opłatka”, pojawienie się choinki w domach w okresie bożonarodzeniowym oraz oczywiście na przesądy wigilijne. Swoją opowieść, śląskie starki, panie Helena Domańska i Teresa Majzner zakończyły przeczytaniem opowiadania „O Świentyj Familiji i Szarym Pajonczku”, które jest ich własnym tłumaczeniem na gwarę śląską opowiadania Ewy Szelburg-Zarembiny. W tak pełnej magii atmosferze przedszkolaki zasiadły do wspólnej „wieczerzy wigilijnej”, degustując różne potrawy; była więc zupa grzybowa z grzankami, ziemniaki, kapusta z grzybami, smażona ryba, kompot z suszonych owoców, moczka, makówki i inne „maszkyty”. Takie spotkanie było dla przedszkolaków „ Słonecznej Chatki” ogromnym przeżyciem, były bardzo zaangażowane w przygotowanie tej uroczystości; a goście w osobach pań z UTW dodawały temu spotkaniu szczególnego charakteru – dzieci podejmując gości uczyły się nie tylko o tradycji Godów, ale także tolerancji i akceptowania jej różnorodności. Warto podkreślić, że to dzięki staraniom dyrekcji i nauczycielek „Słonecznej Chatki” w Bytomiu najmłodsi mieszkańcy naszego regionu poznawali bogatą kulturę swojej małej ojczyzny, wzbogacając swoją wiedzę o świecie. I pewnie takie działania nauczycieli i wychowawców oraz takich stowarzyszeń jak Uniwersytet Trzeciego Wieku realizują bardzo ważne cele wychowywania młodego pokolenia w duchu tradycji, bo jak głosił jeden z najwybitniejszych współczesnych filozofów Leszek Kołakowski: „Wychowanie, całkowicie wyzwolone z autorytetu, tradycji i dogmatu, kończy się nihilizmem”. To ważne i ciekawe wydarzenie można podsumować refleksją niemieckiej pisarki , historyka i filozofa Ricardy Huch: „Tradycja jest rozumem całego narodu, przesianym z jednego wieku w drugi”. Zachęcamy jednak do obejrzenia zdjęć, które są na Facebooku.

16. 04. 2015 r. członkinie Tarnogórskiego Stowarzyszenia – Uniwersytet Trzeciego Wieku, autorki projektu  edukacji regionalnej, Helena Domańska i Teresa Majzner, zagościły w Świetlicy przy ul. Witosa w Reptach Śląskich, aby opowiedzieć młodym ludziom  o strojach śląskich, gwarze naszego regionu, kultywowaniu rodzimych tradycji, konkursach „Pogodomy po naszymu”.
Ta gwarowa opowieść miała także sprowokować uczestników spotkania do poszukiwania informacji o swojej miejscowości. „Starki” postawiły uczestnikom spotkania pytania: kiedy po raz pierwszy świat dowiedział się o istnieniu miejscowości o nazwie Repty; jakie obiekty w Waszej miejscowości są warte obejrzenia, z jakiego okresu pochodzą i co upamiętniają; kiedy powstała Parafia Repecka i jakie miejscowości do niej należały oraz jaki herb mają Repty Śląskie. Te pytania prowokowały uczestników spotkania do aktywności i wypowiadania się z wykorzystaniem  słownictwa gwarowego.
Trzeba przyznać, że ta część spotkania wywołała spore ożywienie wszystkich uczestników spotkania, także dorosłych.
Podczas spotkania panie Helena i Teresa przeczytały opowiadanie „Antoś i staro jabłonka”; następnie poprosiły, by  dzieci, każde po parę linijek,  czytały wiersz „Murzynek Bambo” w wersji gwarowej; ta świetna zabawa dawała dzieciom okazję do poćwiczenia języka gwarowego i dawała sporo zadowolenia. Uczestnikom spodobała się także gwarowa interpretacja  pani Heleny  wierszy z serii „O kocie w samolocie”.
Spotkanie przebiegło w miłej i zabawowej atmosferze. Było wiele pytań ze strony uczestników spotkania oraz ich refleksji, spostrzeżeń związanych z prezentowanymi tematami (stroje, zwyczaje, przesądy i inne).To kolejne spotkanie pokazało, że dzieci chętnie słuchają „starkowych opowieści” i poznają tradycje swojej małej ojczyzny.

tekst: Teresa Majzner
zdjęcia: Helena Domańska

Słuchaczki UTW panie Helena Domańska i Teresa Majzner spotkały się z uczestnikami półkolonii  w klubie POKOLENIE Chorzowskiej Spółdzielni Mieszkaniowej przy ul. Młodzieżowej. Uczestnicy półkolonii to dzieci w wieku od sześciu do trzynastu lat.

W programie spotkania uwzględniono następujące punkty

– Umiejscowienie Śląska na mapie Polski z uwzględnieniem podziału na Górny Śląsk, Śląsk Opolski, Dolny Śląsk.

– Czytanie wiersza „Kto ty jesteś” oczywiście w gwarze śląskiej „Fto ty jesteś, kaj ty  miyszkosz”

– informacja o strojach regionalnych, ze szczególnym uwzględnieniem „paradnego” stroju bytomsko – rozbarskiego, kobiecego oraz męskiego.

– opowiadanie o zwyczajach i przesądach regionalnych – śląskich związanych z Bożym Narodzeniem (Godach), Zapustach, Wielkim Postem i Wielkanocą.

– Czytanie opowiadania ” Zosia i fiołkowy kapelusz” Edyty Zarębskiej -w gwarze śląskiej przetłumaczone przez panią Helenę za zgodą Autorki,

– Oglądanie herbów miast śląskich i rozmowa, na temat jakie jest i było ich znaczenie.

Na spotkanie z dziećmi, już tradycyjnie,stroje wypożyczyło Muzeum Chleba Szkoły i Ciekawostek.

Dzieci w czasie spotkania wykazały zainteresowanie tematem. A dwoje uczestników nawet wystąpiło aby zarecytować wiersz „Uwe i Wili” (Paweł i Gaweł )  oraz powiedzieć zagadkę  cz to znaczy:”na byfyju sto szolka tyju”

Głównym celem tego spotkania było krzewienie wiedzy o Śląsku i gwarze śląskiej.

Spotkanie rozpoczęło się wysłuchaniem nagrania „Hymnu” Konkursu na    Ślażaka Roku” pod tytułem  Pogodomy po naszymu” (Słowa i wykonanie  Maria Pańczyk, a muzykę  napisał Grzegorz Spyra)

Po wysłuchaniu piosenki i przedstawieniu się pani Teresa Majzner „łosprawiała” o inicjatorce Konkursu na „Ślązaka Roku”, eliminacjach do tegoż konkursu i jego edycjach. Nie brakło również informacji o konkursach „Młodzieżowy Ślązak Roku” oraz przyznawanych tytułach „Honorowego Ślązaka Roku”

Nie zabrakło informacji o osobach, którym przyznano tytuł Honorowego Ślązaka Roku (Adolf Dygacz-etnograf, Alfons Nossol-biskup Franciszek Pieczka-aktor, Wojciech Kilar-kompozytor, Gerard Cieślik-piłkarz, prof. Franciszek Kokot-nefrolog, prof. Julian Gembalski-mistrz organów) .Tytuł ten otrzymały osoby, które nie tyko, były/są  związane ze Śląskiem, ale krzewią wiedzę o Śląsku.

Ponadto uczestnicy spotkania zapoznali się nazwiskami osób, które przez lata zasiadały jao Jurorzy Konkursu: prof. Dorota Simonides, Bolesław Lubosz, Kazimierz Kutz, prof. Jan Miodek. Podczas tego „łosprawiania” nie zabrakło lokalnego patriotyzmu – z akcentem na  „Tarnogórzanie” Również Radzionków został wyróżniony, Irena Chilmon (Radzionkowianka) została finalistką Konkursu w 2001 roku.

Następnie głos zabrała pani Helena Domańska, by zaprezentować śląski strój paradny kobiety dojrzałej oraz śląski strój, w którym paradowały śląskie „frelki, dziołchy”.

Nie brakło również informacji o męskich strojach regionalnych (ilustracje) i dodatkowych elementach stroju. Do prezentacji stroju śląskiej „dziołchy”Pani Helena wykorzystała lalkę w śląskim stroju wypożyczoną od Jej Koleżanki z Bobrownik,a stroje, w które byłyśmy ubrane wypożyczył pan Piotr Mankiewicz właściciel Muzeum Chleba w   Radzionkowie. Kolejny punkt programu to czytanie opowiadania Edyty Zarębskie Zosia i fiołkowy kapelusz” („O Zosi w fioletowym hutliku”) Jako ostatni punkt spotkania – to prezentacja wybranych herbów miast śląskich i przedstawienie znaczenia tych herbów dawniej i dziś (heraldyka). Podałyśmy też informacje o flagach miast.

Spotkanie było udane, dzieci śpiewały, jako przerywnik, piosenki śląskie. Nie zabrakło również tańca przy śląskich melodiach.

Tarnogórskie Stowarzyszenie Uniwersytet Trzeciego Wieku w swojej działalności statutowej ma zapisane, między innymi, podejmowanie działań zmierzających do utrzymania, nawiązywania i zacieśniania więzi i kontaktów między mieszkańcami regionu, upowszechnianie wiedzy o Śląsku i Ziemi Tarnogórskiej oraz współdziałanie z przedszkolami i szkołami. Te zadania statutowe przybierają realny wymiar przez różne działania, z których bez wątpienia szczególnie wyjątkowym jest prowadzenie lekcji regionalizmu dla przedszkolaków. Słuchaczki Uniwersytetu Trzeciego Wieku, wcielają się w rolę śląskich starek, babć, które opowiadają maluchom o śląskich tradycjach. Są chętnie zapraszane przez nauczycieli przedszkoli, żeby dzieci mogły się oswoić z tym co ważne dla ich małej ojczyzny. 19 grudnia słuchaczki Uniwersytetu Trzeciego Trzeciego Wieku w Tarnowskich Górach, panie Helena Domańska i Teresa Majzner zostały zaproszone przez dyrekcję i nauczycielki do Przedszkola „Słoneczna Chatka” w Bytomiu przy ul. Łużyckiej 11, żeby wziąć udział w projekcie regionalnym. Przedszkolaki poznawały jak wyglądała wieczerza wigilijna na Śląsku,jak ją przygotowywano a także zwyczaje towarzyszące tej uroczystej kolacji. Ważnym punktem spotkania był wspólny posiłek przy „wigilijnym” stole tradycyjnych potraw śląskich.

Czytaj dalej →