„Czas walki i niepamięci – losy żołnierzy wyklętych” to temat wykładu, który 10 lutego wygłosiła dla studentów Tarnogórskiego Stowarzyszenia Uniwersytet Trzeciego Wieku dr Kornelia Banaś, historyk z Oddziałowego Biura Edukacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej w Katowicach. Wykład odbył się dla przypomnienia idei obchodzonego 1 marca Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych ustanowionego Ustawą z dnia 3 lutego 2011 roku świętem państwowym.
Temat wykładu był podyktowany potrzebą poznawania faktów trudnej przeszłości, wyników jednego ze śledztw historycznych, które prowadził powołany do dokumentowania historii współczesnej IPN. Historia współczesna jest wciąż bolesna i nieznana i można powiedzieć słowami wybitnego pisarza Stefana Żeromskiego: Trzeba rozrywać rany polskie, żeby się nie zabliźniły błoną podłości. Historia, o której Napoleon Bonaparte powiedział, że jest „uzgodnionym zestawem kłamstw” – kryje fakty konieczne do poznania. Myślenie historyczne pozwala rozumieć przeszłość, teraźniejszość i przyszłość i choć uciekamy od trudnej prawdy o naszych losach zbiorowych trzeba się z nią zmierzyć. Każdy z nas ma zapisany w swoich losach jednostkowych bagaż doświadczeń historycznych, własnych, swoich przodków i zbiorowości, której jesteśmy członkiem.
Doktor Kornelia Banaś przewidziała swój wykład jako komentarz historyka dokumentalisty do projekcji dokumentu filmowego Arkadiusza Gołębiewskiego „Kwatera Ł” i postawienie końcowych wniosków, pytań prowokujących do refleksji na temat naszej wiedzy o trudnej przeszłości powojennych losów żołnierzy wyklętych. Trwający prawie czterdzieści minut film Arkadiusza Gołębiewskiego „Kwatera Ł” jest jakby zapisem pracy zespołu ekshumacyjnego identyfikującego w lecie 2012 roku szczątki żołnierzy i działaczy podziemia antykomunistycznego pomordowanych w latach 45 – 50 w warszawskim więzieniu na Mokotowie i pochowanych w kwaterze „Ł” cmentarza powązkowskiego.
Słuchacze UTW oglądnęli ten film na dużym ekranie kinowym TCK, co stwarzało dodatkowe możliwości jego emocjonalnego odczytania. Dramaturgię filmu tworzyły bardzo emocjonalne komentarze młodych naukowców, prowadzących prace ekshumacyjne; oceniali swoje odkrycia ponad historią w wymiarze moralnego obowiązku dania prawdy i spełnienia obowiązku pochowania ciała zmarłego z należytym szacunkiem. Doktor Kornelia Banaś w swoim wykładzie, który stanowił uzupełnienie naukowe filmu przez badacza historii współczesnej, pokazała jak toczyły się losy tych żołnierzy i działaczy podziemia, którzy po zakończeniu II wojny światowej nie złożyli bądź nie mogli do końca złożyć broni. Żołnierze Wyklęci to ludzie ideowi, patrioci, których historia potraktowała okrutnie.
Jak czytamy w Ustawie z 3 lutego 2011roku: „bohaterom antykomunistycznego podziemia, którzy w obronie niepodległego bytu Państwa Polskiego, walcząc o prawo do samostanowienia i urzeczywistnienie dążeń demokratycznych społeczeństwa polskiego, z bronią w ręku, jak i w inny sposób, przeciwstawili się sowieckiej agresji i narzuconemu siłą reżimowi komunistycznemu” należy się hołd i szacunek dla ich walki, czego wyrazem ma być Narodowy Dzień Żołnierzy Wyklętych.
Kolejny wykład dr Kornelii Banaś z historii najnowszej prowokuje do refleksji nad złożonością naszych losów wynikającą z wydarzeń, na które tak czy owak przeciętny człowiek ma pewien wpływ. Jednak świadomość historyczna powinna być potwierdzona znajomością faktów, prawdy, którą trzeba przekazywać młodemu pokoleniu. Wykład doktor Kornelii Banaś można podsumować refleksją Prymasa Tysiąclecia, kardynała Stefana Wyszyńskiego: „Dzisiaj często spotykamy się ze zjawiskiem opluwania własnego gniazda. Ludzie, zwłaszcza niezbyt wykształceni, natrząsają się z naszej przeszłości historycznej, nie doceniają wielkiej ofiary, każdej kropli krwi wylanej za Naród czy każdej kropli potu z czoła rolnika, która wsiąkła w ziemię ojczystą. To wszystko wskazuje na wielką potrzebę wołania o szacunek dla dziejów narodowych, dla trudów pokoleń, które minęły, dla ich ofiarnej krwi wylanej (…)w walce o wolność ojczyzny(…),zawdzięczamy im to, że sumieniu międzynarodowemu przypominały o naszym Narodzie. Ich praca, trud i ofiarne poświęcenie dało taki rezultat, że obecnie jesteśmy”.
Gośćmi spotkania byli poseł na Sejm RP Jerzy Polaczek i przewodniczący Rady Miasta – Stanisław Kowolik.
Stanisława Szymczyk
sekretarz Tarnogórskiego Stowarzyszenia – UTW